Wgbz is in strijd met art. 6 EVRM

Procesrecht. De nieuwe Wet griffierechten burgerlijke zaken komt door de sancties bij de vooruitbetalingsplicht van het griffierecht ex art. 127a Rv in strijd met art. 6 lid 1 EVRM.

Samenvatting annotatie mr. P.J.M. Ros onder Hof Den Haag 18 juli 2011, Prg. 2011/246 (LJN BR2025).

De wijzigingen als gevolg van de invoering van de nieuwe Wet griffierechten burgerlijke zaken (Wgbz), hebben nogal wat stof doen opwaaien. Deze annotatie beperkt zich tot kritische kanttekeningen bij de gevolgen van de vooruitbetalingsplicht van het griffierecht en de daarmee verbonden sancties. Betoogd wordt dat het nieuwe art. 127a Rv een schending van art. 6 lid 1 EVRM oplevert.

In het nieuwe systeem moet het griffierecht -kort gezegd- binnen 4 weken na de eerste roldatum bij het gerecht zijn ontvangen, op straffe van verval van instantie. Deze nieuwe wet beoogt het griffierechtenstelsel voor civiele zaken eenvoudiger te maken en de overheidsinkomsten uit de heffingen op peil te houden. Hoewel de wetgever toegang tot de rechter belangrijk acht, laat zij het volledig aan de rechtspraak over of partijen bij te late betaling van het griffierecht wel toegang tot de rechter zullen hebben. Indien het griffierecht immers niet tijdig is ontvangen, kan ontslag van instantie volgen. De  jurisprudentie is tot op heden bepaald casuïstisch van aard, waarbij art. 127a Rv restrictief wordt uitgelegd.

Zeer zelden lijdt termijnoverschrijding in de huidige jurisprudentie tot het mogen doorvoeren van de procedure. Bijna in alle gevallen wordt gedaagde van instantie ontslagen en blijft eiser met lege handen achter. Het EHRM heeft echter voorwaarden opgesteld om te bepalen of de toegang tot de rechter wordt beperkt. Bij de totstandkoming van de Wgbz is onder meer overwogen dat het recht op toegang tot de rechter weliswaar wordt beperkt, maar dat dit “niet in zijn kern wordt aangetast”. In de Eerste kamer zijn echter kritische opmerkingen geplaatst over de eventuele weigering van het in behandeling nemen van een geding door de rechter bij een te late betaling van het griffierecht.

Tot op een bepaalde hoogte staat art. 6 EVRM het heffen van griffierechten toe, althans zo lang het gegarandeerde recht op toegang tot de rechter maar niet in zijn kern wordt aangetast. De nieuwe wet beoogt weliswaar het griffiestelsel eenvoudiger te maken en tegelijkertijd de toegang tot de rechter te waarborgen, maar de mogelijkheid om een zaak niet in behandeling te nemen bij te late betaling van het griffierecht past daar niet bij. Deze regeling wordt immers in de huidige jurisprudentie bij gebreke van duidelijke wettelijke richtlijnen bepaald niet eenduidig toegepast.

Een arrest dat de onbillijkheid van de nieuwe regeling aantoont is EHRM 10 januari 2006 inzake Teltronic-CATV/Polen (48140/99). Daarin is geoordeeld dat uit het oogpunt van rechtsvaardigheid zuiver financiële beperkingen op toegang tot de rechter moeten worden onderworpen aan een grondig onderzoek. Het gaat dus niet aan in het kader van de nieuwe regeling gedaagden zonder meer van instantie te ontslaan, indien eiser te laat is met betaling van het griffierecht.

Vermoedelijk klemt de regeling in art. 127a lid 2 Rv dus met art. 6 lid 1 EVRM. Toegang tot de rechter mag door de incassoperikelen van de Nederlandse Staat niet in het gedrang komen. Verder klemt ook de hardheidsclausule in art. 127a lid 3 Rv met het EVRM, zoals blijkt uit het hiervoor bedoelde arrest. De rechter is onder de huidige regeling immers niet verplicht zijn beslissing te motiveren. Met de huidige nieuwe regeling wordt daarom geen legitiem doel nagestreefd, anders dan de beperking van het incassorisico van de Staat.

Een transparant tarievenstelsel is een goede gedachte, maar de huidige wijze waarop het nieuwe systeem is ingericht, verdient geen schoonheidsprijs. Het voorziet bovendien in de mogelijkheid dat een hoger beroep bij voorbaat een kansloze zaak wordt, zodra het griffierecht ook maar één dag te laat wordt betaald. Zonder meer ontslag van instantie bij te late betaling van griffierechten is kortom een veel te zwaar middel.

Het volledige artikel is te raadplegen op www.kluwer.nl  (inloggen bij abonnementen), of neem contact op met ons kantoor.